Baasanjav
Basic information
Interviewee ID: 990201
Name: Baasanjav
Parent's name: Vaanchig
Ovog: Taijuud
Sex: f
Year of Birth: 1953
Ethnicity: Halh
Additional Information
Education: higher
Notes on education: engineer
Work: retired
Belief: Buddhist
Born in: Züünhangai sum, Uvs aimag
Lives in: Songinohairhan sum (or part of UB), Ulaanbaatar aimag
Mother's profession: worker
Father's profession: accountant, lawyer
Themes for this interview are:
(Please click on a theme to see more interviews on that topic)
education / cultural production
family
privatization
relations between men and women
work
Alternative keywords suggested by readers for this interview are: (Please click on a keyword to see more interviews, if any, on that topic)
Please click to read an English summary of this interview
Please click to read the English transcription of this interview
Translation:
Хишигсүрэн -
В. Баасанжав эгч бид хоёрын хоёрдахь уулзалт, хоёрдахь ярилцлага эхлэж байнаа. Бид хоёр судалгааныхаа олон сэдвээр өмнө нь ярьж амжсан. Тэгээд өнөөдөр В. Баасанжав эгчээс ийм асуулт асуух гэж байнаа. Ер нь танаа нутагт тиймээ? Таны ажлын газарт тэр 90 оны өмч хувьчлал яаж зарлаж байсан бэ? өмч хувьчлал хэрхэн яаж явагдсан бэ?
Баасанжав -
За би холбооны газар ажиллаж байсан учраас манай ажлын юунд өмч хувьчлал явагдаагүй.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Өмч хувьчлал явагдаагүй. Хуучин хэвээрээ үйл ажиллагаагаа явуулаад байж байсан. Аа хөдөө орон нутаг, САА-д бол өмч хувьчлал явагдаад Зүүнтуруун Баруунтуруун гээд хоёр сангийн аж ахуй байсан. Тэр хоёр тарж 5 хувьцаат компани болж байсан. Тариалангийн ...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Аа 6 хувьцаат компани болсон байлаа. Зүүнтуруун хоёр, Баруунтуруун 4 компани болсон. Тэгээд тус тусд нь хүмүүс хувааж аваад тэгээд үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн. Хувьчлагдсан ч гэсэн эхний хоёр жилдээ ургац нэг их өөрчлөлт ороогүй байхаа. Сүүлдээ бас ган зудтай холбоотой ч юмуу.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Хүмүүсийн идэвхи оролцооноос ч болсон юмуу. Хувь хүн удирдаж байсан учраас сүүлдээ бас доройтоод ирсэн л дээ.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Зарим компаниуд нь бүр байхгүй болж ер нь одоо бол үндсэндээ үгүй болчихсон ш дээ.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Тэр их том аж ахуй тиймээ?
Баасанжав -
Тийм хоёр том аж ахуй.
Хишигсүрэн -
Маш том далайцтай компани байсан гэж байна ш дээ тиймээ?
Баасанжав -
Тийм тийм Баруунтуруун чинь баруун таван аймаг Улаангомын гурилын үйлдвэрийг үр тариагаар хангадаг тийм том аж ахуй байсан ш дээ. Баян-Өлгий Увс, Завхан,...
Хишигсүрэн -
Говь-Алтай...
Баасанжав -
Говь- Алтай бүгд тэндээс авдаг. Гурилынхаа хэрэгцээг хангаж байсан.
Хишигсүрэн -
Ер нь Баруунтурууны ард иргэдэд тиймээ? Жишээлбэл танай амьдралд ч юмуу. Таны эргэн тойрны улсуудын амьдралд тэр хувьчлал өдөр тутмын амьдралд яаж тусгалаа олж байсан. Нөлөө нь яаж илэрч байсан бэ?
Баасанжав -
Зах зээл эхлээд 91, 92 оны үед амьдрал хүнд болсон ш дээ. Картын бараанд ороод ...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Хүмүүсийн цалин мөнгө багасаад мөнгө төгрөг авч байсан ч гэсэн өргөн хэрэглээний бараа байхгүй болчихсон.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Гурил будаа бүх юм байхгүй.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Байдал их хүнд байсан. 92, 93, 94,95 он хүртэл 96,97 оноос арай жаахан гайгуу болсон. Хүнд байсан.
Хишигсүрэн -
Та түүнийг хувьчлалтай холбож ойлгож байна уу?
Баасанжав -
Хувьчлалтай холбож ойлгож байгаа. Гурил будаа ховордоод л Баруунтуруун чинь гурилын хэрэгцээ хангадаг байсан бол хангаж чадахгүй болоод л ....
Хишигсүрэн -
Цалин мөнгөө ч авч чадахгүй. Өргөн хэрэглээний бараа байхгүй.
Баасанжав -
Ялангуяа тэр компаниуд ямар ч орлогогүй болоод тэр хүмүүсийн амьдрал их доройтож байсан.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Жишээлбэл Баруунтурууны САА-гаар жишээ татахад ямар хүмүүс бусдаасаа илүү өмчийг хувьчлаж авч байсан юм бэ? Ямар арга замаар? Та юу гэж боддог бэ?
Баасанжав -
Тэр үед тэр САА-ын дарга байсан улсууд, тэнд ерөнхий нягтлан байсан хүмүүс, агрономич байсан хүмүүс, цөөн тооны цөөхөн хүмүүс...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэр компанийг авсан. Гэхдээ зарим юмын хүмүүс төвөөс ирээд авчихсан шүү дээ.
Хишигсүрэн -
Төв гэдэг нь Улаанбаатараас уу?
Баасанжав -
Тийм Улаанбаатараас, Дарханаас тийм...
Хишигсүрэн -
Аа ха Аа ха. Шал өөр газраас...
Баасанжав -
Тийм тэндээс ирээд авчихсан. Төлөөлөн удирдах зөвлөл байгуулаад хэдэн улс тавиад явчихсан. Тэр хүмүүс нь олигтой ч ажиллахгүй. Сүүлд тэр трактор комбайныг нь төвийн район руу зөөчихсөн ш дээ.
Хишигсүрэн -
Аа ха . Тэгээд үндсэндээ техникч байхгүй.
Баасанжав -
Тийм. Техникч байхгүй.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Өөр нэг ийм асуулт байнаа. Та холбооны газар ажиллаж байсан учраас тэгээд бас инженер хүн учраас мэдэж байгаа байх гэж бодож байна л даа. Ер нь социализмын үеийн техник технологи, дэвшилтэд технологи гэж юуг хэлдэг. Хүмүүс яаж хүлээж авдаг. Тэр нь ямар өөрчлөлт оруулдаг байсан. Та өөрийнхөө мэддэг холбооны салбар дээр бодоод үзэхэд ер нь ямар санагддаг байсан бэ? Технологи ер нь ямар түвшинд явж байсан юм.
Баасанжав -
80 оны үед бол холбооны техник технологи шинэчлэгдэж жаахан дэвшилттэй болж ирсэн. 90-ээд оны эхэн үед бас хүнд байдалд орсон.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Техник технологи нь хуучраад, хэрэгцээгээ дийлэхгүй болоод шинжлэх ухаан техникийг гүйцэхээ болиод төвөгтэй болж ирсэн. Аа 2000 он 97, 98 оноос эхлээд өөр гадаад орны шинэ техник технологи гаднаас орж ирээд тэгээд холбоо хурдацтай хөгжиж эхэлсэн.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Одоо бол өндөр хурдтай хөгжөөд явж байгаа.
Хишигсүрэн -
Аа ха Хөдөөд ч гэсэн...
Баасанжав -
Хөдөөд ч гэсэн ялгаагүй. Тоон АТС, телевизийн олон суваг, тэгээд шилэн кабель хүртэл тавигдсан. Тэгээд бас үүрэн телефоны хэрэглэгчид хөдөө бий болсон. Ингэснээр холбоо маш өндөр хурдтай хөгжиж байгаа. Бусад салбарыг бодоход хамгийн хурдтай хөгжиж байгаа нь холбоо...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэгж манай Монгол орны хувьд...
Хишигсүрэн -
Аа ха. Нэг ийм юм асуух гэсэн юм. Ер нь таны амьдралын туршид, туршлагаасаа харж байхад эмэгтэйчүүдийн байр байдал, эмэгтэйчүүдийн одоо юу гэдэг юм. Нийгэмд эзлэх байр суурь гэх юмуу даа. Яаж өөрчлөгдөж байсан бэ?
Баасанжав -
Эмэгтэйчүүдэд нийгэмд эзлэх байр суурь бол тэр социализмын үед бол ижил тэгш эрхтэй.
Хишигсүрэн -
Аа ха.
Баасанжав -
Эмэгтэйчүүдийн үүрэг роль их байсан. Сүүлийн үед эмэгтэйчүүдийг бас жаахан ялгаварлах тийм үзэл бас гарч ирээд байгаа. Эмэгтэй хүнийг ажилд авахгүй гээд телевиз радиогоор ч хүртэл зар тавиад тиймээ? Төдөн наснаас төдөн насны эрэгтэйчүүдийг ажилд авна гэх мэтчилэнгээр болбол ...
Хишигсүрэн -
Аа ха.
Баасанжав -
Эмэгтэйчүүдийг бас арай жаахан ялгаварлан үзэх тийм үзэл бодол сүүлийн үед бий болж байгаа болов уу? гэж би бодоод байгаа.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Эмэгтэйчүүд бол миний бага байхад таныг ажиллаж байх үед өөрөөр хэлбэл социализмын үед эрх тэгш байсан ...
Баасанжав -
Эрх тэгш байсан. Сурах нь ч эрх тэгш, хөдөлмөрлөх нь ч эрх тэгш, үүрэг гүйцэтгэхдээ ч эрэгтэйчүүдээс дутуугүй ажиллаж амьдралаа авч явж байсан. Ажил амьдралаа хослуулж авч явж байсан ш дээ. Одоо тэгтэл онцгой эрэгтэйчүүд байна. Тэгэхдээ бас хөрөнгө мөнгө муутай юу яасан эмэгтэйчүүд боловсрол мэдлэг мэргэжил байсан ч гэсэн тэр хэмжээндээ ажиллаж амьдарч чадахгүй байна.
Хишигсүрэн -
Эрчүүд шиг үнэлүүлж ...
Баасанжав -
Тийм. Үнэлүүлж чадахгүй байна. Хөдөлмөрөө үнэлүүлж чадахгүй байна.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Ер нь эмэгтэйчүүдийн талаар төрийн бодлого гэж юм та ер нь мэдэх үү? Тэр бодлого байсан бол ямар ямар бодлого байсан бэ?
Баасанжав -
Онцгойлон бодлого барьж байгаагүй байхаа.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Та тэгж бодож байна уу?
Баасанжав -
Тэгж бодож байна. Яахав ер нь хүн гэдэг үүднээсээ ижилхэн ажиллаж амьдарч байсан болохоос биш яг эмэгтэйчүүдийг илүү түвшинд ажиллуулчихъя ...
Хишигсүрэн -
Илүү дэмжье...
Баасанжав -
Дэмжье гэсэн тийм бодлого онцгойрч байгаагүй байх гэж бодож байна.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Одоо танай гэр бүл дээр жишээлбэл нөхөр эхнэр хоёрын нийгэмд эзлэх байр суурь өмнөх яриан дээр нэг тийм юм гарсан ш дээ. Нөхөр хаана томилогдож хаана ажил хийхээс таны ... хамаардаг байсан. Энэ дээр та юу гэж боддог вэ? Жишээлбэл Улаанбаатарт ажилтай үлдэх бүрэн бололцоотой байхад дагаад л хөдөө ... үүнийг та юу гэж боддог вэ? Тэр гэр бүлийн харилцаатай холбоотой жишээлбэл танай амьдралд тийм юм байсан л байхгүй юу.
Баасанжав -
Тийм. Тэр бол гэр бүлийн харилцаатай холбоотой. Өрхийн тэргүүн гэр бүлийн толгойлогч юу билээ? Тэр хүн хаана байна. Би тэнд л байх гэсэн тийм ойлголттой байсан юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха.
Баасанжав -
Тэгээд тэр хүнийг өөрийг нь ажиллуулах бололцоог нь хангаж ...
Хишигсүрэн -
Аа ха.
Баасанжав -
Өөрийгөө золиослоод нэг ёсондоо тэгээд явж байсан.
Хишигсүрэн -
Тийм шийдвэр гаргасандаа одоо харамсдаг уу?
Баасанжав -
Би нэг их харамсдаггүй ээ. Яахав тэр бас том суманд очоод тэр сумыг удирдаад толгойлоод тэр салбарыг зохих түвшинд нь ажиллуулж бас олон мянган хөдөлмөрчдийн манай тэр Баруунтуруун бол зүүн талын 5-6 сумын дундын станцаар хангаж бүх яриа бүх үйлчилгээ түүгээр дамждаг байсан байхгүй юу.
Хишигсүрэн -
Аа ха.
Баасанжав -
Дундын станцтай. Өндөрхангай, Зүүнхангай, Цагаанхайрхан, Хяргас, Зүүнтуруун гээд зүүн чиглэлийн бүх тэр сумуудын дундын станцтай тэр чиглэлийг ажиллуулж байсан байхгүй юу. Тийм хэмжээнд өөрийнхөө зохих хэмжээнд гүйцэтгэж байсан. Нэг хэсэг албан тушаал буусан ч гэсэн тэнд зохих хувь нэмрээ оруулж байсан.
Хишигсүрэн -
Зохих хувь нэмрээ оруулж байсан.
Баасанжав -
Тийм учраас ардчиллаас боллоо гэж нэг их харамсдаггүй.
Хишигсүрэн -
Социализмын үед гэр бүлийн амьдралд ямар өөрчлөлт гарч байсан бэ? Тэр нь хараа хувь хүнийхээ гэхээсээ илүү нийгмийн бодлогоос, төр засгийн бодлогоос хамаараад гэр бүлд ямар өөрчлөлт гарч байсан гэж та боддог бэ? жишээлбэл та өөрийнхөө эцэг эх, ахмад үеийнхнийг хараад, залуу гэр бүлүүдийг хараад ч юмуу?
Баасанжав -
Өөрчлөлт гэхээр одоогийнхоос ямар ялгаатай гэж үү?
Хишигсүрэн -
Аа ха. Жишээлбэл.
Баасанжав -
Одоо бол хувь хүний асуудал өөрийнхөн эрхийн асуудал болсон. Дээр үед бол аливаа бүх юмыг чинь бол гэр бүлтэй холбож үздэг байлаа.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Гэр бүлийг бат бэх болгох талаар...
Баасанжав -
Аа ха тийм. Их анхаарал тавьж байсан.
Хишигсүрэн -
Одоо бол?
Баасанжав -
Одоо бол тэр бодлого алдагдсан.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Жишээ нь
Баасанжав -
Жишээ нь одоо намд үзүүлэх ажил байдлыг тодорхойлох, тэр хүнийг шагнаж урамшуулах, бүх юманд гэр бүлийн юуг харж байсан.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Социализмын үед би одоо ингэж ойлгодог ш дээ.
Баасанжав -
За
Хишигсүрэн -
За ингээд зүүн тийшээгээ яваад манай Увсынхан бол Халх нар гэж ярьдаг. Тэгээд Улаанбаатар маатар гэхээр гэр бүлийн талаар тогтвор сууришилгүй. Салалт ч гэсэн социализмын үед ч гэсэн тодорхой хэмжээнд байсан.
Баасанжав -
Байсан.
Хишигсүрэн -
Харьцангуй Увс аймаг тэр талаар бага. Та түүнийг бодож үзсэн үү? Одоо ч гэсэн би боддог байхгүй юу. Оюутан болоод ороод ирж байхад манай ангийн хүүхдүүд аягүй их гэр бүлийн асуудалтай. Гэтэл манай аав ээж хоёрыг гэр бүлийн асуудлаар үг зөрж байсан тохиолдлыг би санахгүй байгаа байхгүй юу. Тэгэхээр манай аймгийн нэг онцлог байсан юмуу?
Баасанжав -
Ёстой мэдэхгүй. Юутай холбоотой юм. Увсынхан бол их хөдөлмөрч улсууд байдаг ш дээ. Малчид ч гэсэн. Манай нөхрийн ахынх Төв аймагт байсан байхгүй юу. Тэнд гэхэд хүмүүс нь айрагдаад, архидаад, найралдаад, тийм байгаа. Тэгэхэд манай аймгийнхан тийм биш. Ажлын төлөө. Ялангуяа малчин улсууд...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэр малынхаа төлөө цаг наргүй ажилладаг. Тийм их хөдөлмөрч, шаргуу, тийм хүмүүс байдаг юм байна лээ. Их ялгаатай.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Их үнэнч гэдэг юмуу.
Хишигсүрэн -
Аа ха.
Баасанжав -
Ер нь их үзэл бодолдоо үнэнч хүмүүс байдаг. Яагаад гэвэл янз бүрийн сонгуулиудаар харахад тиймээ? Увс аймаг аль шатандаа ямар ч сонгуульд, ерөнхийлөгчийн сонгуульд ч тэр, УИХ-ын сонгуульд ч тэр, орон нутгийн сонгуульд ч тэр, ардчиллыг ерөөсөө гаргаж байгаагүй.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тийм учраас үзэл бодолдоо их үнэнч, их шударга, тэгээд бас их хөдөлмөрч, бусад аймгуудаас их ялгаатай хүмүүс байдаг юм. Би олон жил улсад 30 гаруй жил ажилласан. Сурагч байхад нэг их юм мэдэхгүй бага байсан юм чинь тиймээ? Ажиллаж байх хугацаандаа бас тэгж хардаг ш дээ.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Таныг аймгийн төвд залуу ингээд ажиллаж байхад танаа гэр бүлийн дунд биш, найз нөхдийн дунд биш, манай аймгийн хэмжээнд гэр бүлийн янз бүрийн асуудал байсан уу?
Баасанжав -
Байхгүй. Ганц нэг тохиолддог л байсан. Тэгээд одоо бид нарыг ажиллаж байхад, гэр бүлийн талаар тогтвор суурьшилгүй гээд хүмүүсээс гомдол ирэхээр зэрэг захиргааны зөвлөлөөр авч хэлэлцдэг байсан ш дээ. Захиргааны хурлаар оруулаад авч хэлэлцдэг. Тэр хүмүүсийг...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Гэр бүлээ үймүүллээ чи. Инглээ тэглээ чи. Хүн амьтантай холбогдлоо. Ингэж болохгүй гээд, бараг ажил төрөлтэй чинь ярина тиймээ?
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Янз янзаар авч хэлэлцдэг байсан ш дээ.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Зарим хүмүүс бол тоохгүйгээр яадаг. Зарим хүмүүс бол сургамж аваад янз бүрийн байдлаасаа салах тийм юм байдаг байсан. Социализмын үед тэгдэг байсан.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Түүнийг бол хувийн асуудал биш, албаны асуудал болгоод тавьчихаж байна тиймээ?
Баасанжав -
Тийм. Нөгөө талынхан хүмүүс гэх юмуу. Албан газарт өргөдөл мөргөдөл өгдөг байсан ш дээ.
Хишигсүрэн -
Аа ха.
Баасанжав -
Манай хүн ингэлээ энэ хүнд арга хэмжээ авч өг.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Одоотой харьцуулахад өөр байсан байна.
Баасанжав -
Тийм өөр байсан юм.
Хишигсүрэн -
Социализмын үеийн эрх мэдэлтэй хүн гэж ямар хүн байсан юм бэ? Байгууллагын дарга цэрэг яаж харьцдаг байсан юм?
Баасанжав -
Тэр үед бол даргаасаа үнэхээр айдаг эмээдэг. Тэр үеийн дарамт шахалттай холбоотой байсан байх. Урдаас нь үг сөрөх, иймээ тиймээ зүйл байдаггүй байсан.
Хишигсүрэн -
Тэр үеийн дарга нар ямар хүмүүс байсан бэ? одоо ингээд бодоход? Тэр хүний амьдрал бусад хүнээхээс ямар ялгаатай байсан бэ?
Баасанжав -
Бүх л юмаараа ялгаатай. Ялгарах ёстой. Чи өөрийнхөө биеийг авч яваа байдлаараа үлгэр жишээ байх ёстой. Өөрийнхөө зан харилцаа, өөрийнхөн боловсрол мэдлэг, өөрийгөө хөгжүүлэх тал дээр үнэхээр их юм хийдэг байсан.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Тухайн байгууллага дотор байсан хамгийн шилдэг хүнийг дарга болгодог байсан.
Баасанжав -
Аа ха тийм.
Хишигсүрэн -
Тодорхой хэмжээнд ажилчдынхаа хүндэтгэлийг хүлээж чаддаг байсан уу?
Баасанжав -
Байсан. Дааж чадахгүй зарим нэг хүмүүс байсан. Гэхдээ тийм хүмүүсээ олж тавих гэж зүтгэдэг. Тавьж ч байсан байх. Бүх юм 100% гэж байхгүй шүү дээ.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Зарим шаардлага хангахгүй хүмүүс тавигдаж л байсан байх.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэр хүний боловсрол, мэдлэг бүх юмын харж үздэг л байсан. Тэр удирдлагуудыг бол давхар аймгийн намын хорооны боловсон хүчин, дараа нь яамны мэдлийн боловсон хүчин тэгээд нөгөө хүний тодорхойлт анкетийг явуулаад батлуулаад энэ хүнийг үнэхээр болох уу гээд. Харилцан ярилцаж байж томилдог байсан шүү дээ. Түүнээс биш аймгийн дарга за холбооны инженерээр энэ хүнийг тавьчихъя гэхгүй.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Аймгийн намын хорооны боловсон хүчин. Дээр холбооны яамнаас энэ хүнийг тавьж болох уу? ерөнхий нягтлангаар, ерөнхий инженерээр тавих уу? гээд орон нутагт нь санал тавьдаг байхгүй юу. Санал тавиад тэр хүнийг судалж үзээд, за энэ хүн тэнцэхгүй юм байнаа гээд харилцан ярилцаж байж томилдог байсан байхгүй юу. Аймгийн намын хороо, холбооны яамны боловсон хүчин гэж байдаг байсан юм. Тэр шалгуураар гэх юмуу. Арай өөр тиймээ?
Хишигсүрэн -
Таньд жишээ нь үлгэр жишээ дарга хэн байв? Яагаад тэр хүнийг хүндэтгэдэг байв? Гээд бодохоор хэнийг вэ?
Баасанжав -
Би холбооны хувьд бол Шаалуу захирлыг л хүндэтгэдэг. Миний байсан үе үеийн дарга нараас тэр хүний зан харьцаа, бүх юмаараа тийм. Би 5 даргын нүүр үзсэн. Тэр дарга нараас Шаалуу даргыг их хүндэтгэж явдаг юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Аймгийн удирдлагуудтай байнга харьцаад байхгүй учраас тэр болгон сайн мэдэхгүй. Бизъяа дарга бол их шаардлагатай. Өндөр хариуцлагатай хааяа нэг өрөөнд нь дуудагдаад ороход тийм л байсан.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Холбооны талаар асуудал гарахаар, холбооны дарга байхгүй үед дуудаад уулздаг байсан юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Аягүй их айдаг байсан. Аймгийн удирдлагаас намын дарга нараас аягүй их айдаг.
Хишигсүрэн -
Айгаад айснаасаа болоод үүрэг даалгавараа ойлгож гарах юмуу?\ инээв\
Баасанжав -
Ойлгоно. Тэгээд за гээд гараад л тэгдэг л байсан юм. Цэрэннадмид дарга лав харьцаа их сайтай хүн байсан. Аймгийн намын хорооны үзэл суртал эрхэлсэн нарийн бичгийн дарга байсан. Их зөөлөн хүнд их ойлгомжтой ярьдаг.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Бизъяа дарга их ширүүн хүн байсан юм. Би хэд хэд уулзсан.
Хишигсүрэн -
Ер нь таньд дурсгалтай зүйл гэж байна уу? Байдаг бол яагаад тэр их дурсгалтай бэ?
Баасанжав -
Миний аавын нэг Хятад сампин байдаг юм.
Хишигсүрэн -
Сампин? Пөөх за?
Баасанжав -
Манай аав сампин цохидог. Би 8-р ангид байхдаа нягтлан болно. Санхүүгийн техникумд явна гээд аягүй их тэгж байсан байхгүй юу.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Айлын том нь юм чинь техникумд явна гээд. Тэгсэн чинь манай багш нар намайг явуулаагүй. Өндөрхангайн захирал хичээлийн эрхлэгч, багш нар чи хичээлдээ сайн хүүхэд дунд мэргэжилтэй болж болохгүй. Техникум төгсөөд хүүхэд гаргаад чамд, эмэгтэй хүнд дээд боловсрол эзэмших цаг гарахгүй гээд...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэгээд намайг явуулаагүй байхгүй юу.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тухайн үедээ би явдаг байж гэж бодож байсан. Манай аав нягтлан бодох хийдэг байсан юм чинь аавынхаа мэргэжил эзэмшдэг байж гэж боддог байсан. Тэгээд яахав явуулаагүй. Явж чадаагүй байхгүй юу даа. Тэгээд 10-р анги төгсөөд сургууль аваад баярлаж байсан л даа. Манай захирал намайг 10-р анги төгсөхөд аймгийн боловсролын хэлтэст ирчихсэн байсан. Тэгсэн надаас чи техникумд явна гээд уурлаад уйлаад явж байсан. Одоо гэтэл дээд сургууль авчихсан. Баяр хүргэе гээд гар ирээд барьж байсан. Тэгээд би аавынхаа мэргэжил нягтлан бодох аягүй их сонирхож байсан байхгүй юу.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэгээд би их сонирхож байсан болохоор аав надад сампингаа өгч байсан байхгүй юу. Тэтгэвэрт гарчихаад...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Одоо надаа ч гэсэн байгаа.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Зургийн авъя. Үзье.
Ярилцлага: №22-02-02
Аудио файлын нэр: 003_interview#22_V.Baasanjav_amantuuh_interviewer_Ya.Khishigsuren_2009_06_04.dvf
Баасанжав -
40, 50 оны үед аав хөдөө нягтлан бодох болоод ирж байхдаа авч байсан.
Хишигсүрэн -
Аа ха.
Баасанжав -
Манай аав нягтлан бодох хийж байгаад тэтгэвэрт гарсан байхгүй юу. Тэтгэвэрт гарсан хойноо ч гэсэн тайлан гаргана гээд. Тэгээд үүнийгээ барьж аваад гүйчихдэг байсан юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Энэ ер нь дээр үеийн тайлан хийдэг бүх хүмүүст байсан байх?
Баасанжав -
Байсан. Энэ их хялбар гэсэн. Толгой их сайн ажиллуулдаг гэсэн. Үржүүлж барихад ингээд ...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Надаа бас зааж өгч байсан. Би их удаан бодно. Гэхдээ чадна.
Хишигсүрэн -
Аа ха Энэ чинь одоо тооны машин гарч ирэхийн өмнө бүх нябо нар хэрэглэдэг.
Баасанжав -
Тийм. Хуруун ингээд ингээд...
Хишигсүрэн -
Ер нь тэр нягтлан бодох мэргэжлийг хаана эзэмшсэн юм бол танай аав?
Баасанжав -
Хотод...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тийм. Яаманд ажиллаж байхдаа нягтлан бодох мэргэжил эзэмшээд хотын захиргаанд бас ажиллаж байсан гэсэн. Аав хотын захиргаанд 2 жил гаруй ажиллаад тэгээд уушги нь муудаад хөдөө ажиллаад хөдөө анх худалдаа бэлтгэл анги нягтлан хийж байсан ш дээ.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Олон жил хийсэн. Дараа нь нэгдлийн нягтлан бодох хийж байгаад тэтгэвэрт гарсан.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Аа ха. За нэг сонин дурсгалтай зүйл байдаг юм байнаа. Нэг ийм юм асуумаар байсан байхгүй юу. Тэр таныг дунд сургуульд сурч байх үеийн хөдөөний 10 жилийн сургууль ямархуу түвшинд байсан бэ? Хичээл, мэдлэгийг хангалттай өгч чаддаг байсан уу? Багш нарын түвшин ямар байсан юм бол тиймээ?
Баасанжав -
Тэр үед миний үед тэгдэг байсан ш дээ. Бид нар 1 ангид ороод 4-р анги төгсөхөд тал нь мал аж ахуй дээр гараад л...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тал нь 5-р ангид дэвшиж суралцдаг байсан байхгүй юу.
Хишигсүрэн -
Пөөх. 4-р анги төгсөөд....
Баасанжав -
Тийм. Тэгээд 7-р анги төгсөхөд тал нь Баян-Өлгийн барилгын техник мэргэжлийн сургуульд зарим нь аймгийн ТМС-д залуу малчны сургууль гэж байсан юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Түүнд тал нь яваад тал нь 8-р ангид үлддэг.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэгээд шигшигдээд шигшигдээд байж тэгээд 8-р анги төгсөөд зарим нь техникумд зарим нь яахав 10 –р ангид явдаг байсан юм. Тэр үеийн хүүхдүүд манай Батсүх гээд нэг багш байсан юм. Баруунтурууны математикийн багш....
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэгээд та нарын үе та нарын дараагийн үеэс эхлээд хүүхдүүдийн сурлагын чанар их муудсан ш дээ. Тэгж ярьдаг байсан юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэр үед сайн сайн хүүхдүүд их байсан. Их жигд байсан гэж би боддог юм. Тэгж их шигшиж байсан учраас тиймээ?
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Гайгуу хүүхдүүд нь үлддэг байсан байсан болов уу? гэж боддог юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэр үеийн багш нар гайгуу байсан болов уу? гэж боддог юм. Их сэтгэлээсээ заадаг. Сургая гэж үнэхээр боддог. Шинжлэх ухаан тухайн үеийн хүнд олгох ёстой байсан зүйлийг олгож байсан гэж боддог юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Сургуулийн нөхцөл ямар байсан бол?
Баасанжав -
Нөхцөл....
Хишигсүрэн -
Материаллаг бааз нь ямар байсан бол?
Баасанжав -
Материаллаг бааз нь жаахан төвөгтэй л байсан байх. Тэр физикийн танхим нь их муу байсан ш дээ. Аа хими нь бол арай гайгуу бид нар туршилт муршилт хийгээд байдаг байсан юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Физикийн тэр юу жаахан хангалт муутай байсан юм болов уу? Сүүлд манай хүүхдүүд байсан үеийнхтэй харьцуулахад тиймээе
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тийм материаллаг бааз жаахан тааруу байсан. Манай тэр Увсын Тэсийнхэн, тэр багш нараасаа их шалтгаалдаг байсан байх. Би дээд сургуульд ирээд надад Орос хэл жаахан төвөгтэй байсан. Орос хэлний багш муутай байсан ч юмуу. Өөрөө сонирхол оролдлого муутай байсан ч юмуу. Математик энэ тэр дээр хүнээс дутахгүй тиймээ?
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Хотын хүүхдүүдээс дутахааргүй байсан ч гэсэн. Хэлний хувьд жаахан...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Нэг үе хэлийг аягүй их манай бүх лекц Орос хэл дээр явагддаг байсан ш дээ.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Нийгмийн ухаанаас бусад хичээл...
Хишигсүрэн -
Хнн
Баасанжав -
Бүх хичээлээ Орос хэл дээр...
Хишигсүрэн -
Монгол багш нар уу?
Баасанжав -
Монгол багш нар ч тэр Орос багш нар ч байсан. Монгол багш нар Орос дээр уншдаг. Бүх сурах бичиг нь Орос дээр юм чинь. Монгол сурах бичиг гэж нэг ч байхгүй. Тийм учраас нөгөө сурах бичгээ ашиглахын тулд Оросоор лекц уншдаг байсан.
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Лекц яахав. Хамгийн гол нь номоо ашиглаж сурч байгаа юм. Номноосоо гол юмаа олж авдаг тийм байсан юм. Хэлээр их шахдаг.
Хишигсүрэн -
Орон нутагт суманд Орос хэлний сургалт их муу байсан.
Баасанжав -
Багшийн нөлөө бас их байсан. Бид нар 3-р ангиасаа Орос хэл үздэг байсан. Уг нь сайн байвал байхаар байсан. Гэвч багшийн шаардлага бас сайн байгаагүй байх. Бие дааж сурах нь бас муу байсан юм шиг байгаа юм.
Хишигсүрэн -
Ер нь дээд сургуульд хүрч ирээд сурч байхад, орон нутгаас ирсэн оюутнуудад ямар бэрхшээл тохиолддог байсан?
Баасанжав -
Тэр үед бол гайгуу байсан. Би 5-р ангиасаа эхлээд байраар явчихсан болохоор гэр орноо нэг их санахгүй. Эхний нэг жил оюутны байранд амьдарсан. Байрандаа хичээлээ давтаад сурах боломжоор бол гайгуу л байсан. Мөнгө төгрөгтэй юм чинь тиймээ?
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Хүнээс дутахгүй гээд л холоос ирсэн учраас өөртөө зорилго тавьчихсан. Хичээл номоо давтаад гадуур нэг их тэнэхгүй. Гадуур явах ч зав гарахгүй.
Хишигсүрэн -
Социализмын үед танай аав ээж хоёр шүтлэгтэй байсан уу?
Баасанжав -
Манай аав ямар шүтлэггүй хүн байсан ш дээ. Тэгээд ч тэр үед их айж эмээдэг байсан тиймээ?
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Хаалттай. Хувьсгалт намын гишүүн байсан ч болоод тэр юмуу. Бид нар нэг Коортоод манай гурван дүү бид хэд тэгээд ээж бид хэдийн нүүр гарыг угаалгаж хүнээс авсан юмаараа. Аав даа хэлж болохгүй гээд аавыг ажилдаа явсан хойгуур нь угаалгаж байсан юм.
Хишигсүрэн -
\Инээв\
Баасанжав -
Бид нарын нүүр гарыг угаалгаад...
Хишигсүрэн -
Ламын өгсөн юмаар...
Баасанжав -
Тийм ламын өгсөн юмаар. Аав дуулчих юм бол ээжийг загнана гээд ямар ч тийм шүтлэггүй хүн байсан ш дээ. Манай аав...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Би бас их шүтлэг багатай ш дээ. Манайхан хүнтэй уулзана гээд яваад байдаг юм. Би нэг их юу яадаггүй юм. Тийм
Хишигсүрэн -
Аа ха. Гэр бүлийн нөлөө байсан байна л даа. Тиймээ?
Баасанжав -
Байсан.
Хишигсүрэн -
Шашин тодорхой хэмжээнд аягүй их сэргэж байгаа ш дээ. Үүнийг та юу гэж боддог бэ?
Баасанжав -
Яахав хувь хүний асуудал. Шүтэж чадна. Шүтнэ гэвэл шүтнэ. Шүтэж чадахгүй бол шаардлагагүй байх. Хүний сэтгэл санаатай холбоотой байх гэж би боддог юм. Шашин надад хэрэг болно гэж бодох юм бол хэрэг болно. Энэ ч дээ гээд бодчих юм бол хэрэг болохгүй тиймээ?
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Тэгээд би хувь хүн өөрийнхөн хэрэг л гэж боддог юм.
Хишигсүрэн -
Аа ха. Ер нь таны амьдралд бусдаас онцгой тийм зүйл бий юу?
Баасанжав -
Бусдас онцгой юм байхгүй ээ. Нэг л хэвийн амьдралаар амьдарч...
Хишигсүрэн -
Аа ха
Баасанжав -
Байсан. Тийм онцгой гойд юм байхгүй.
Хишигсүрэн -
За ингээд бид хоёр ярилцлагаа өндөрлөе. Манай ярилцлаганд оролцоод их сайхан дэлгэрэнгүй, олон сайхан сэдвээр ярилцаж өгсөн таньд баярлалаа.
Баасанжав -
За баярлалаа.
Interviews, transcriptions and translations provided by The Oral History of Twentieth Century Mongolia, University of Cambridge. Please acknowledge the source of materials in any publications or presentations that use them.
